تأثیر بازی در آموزش اخلاق، ادب و تحمل افکار دیگران در مدرسه

حدس کلمات
روش بازی: به نوبت از بچه ها بخواهید چیزی در ذهن خود تصور کنند و آن را توضیح دهند. به طور مثال: «چیزی که من تصور کرده ام سبز رنگ است.» کودکان دیگر باید حدس بزنند که آن چیست: «درخت!»، «تی‌شرت بابا!» یا .. . هر کس درست حدس بزند می تواند کلمه ای در ذهن خود تصور کند.

نکته آموزشی این بازی: صبر. کودکان با این بازی صبر کردن را می آموزند. این بازی باعث می شود تا کودکان ساکت و آرام بنشینند و به حرف های دیگران گوش کنند تا نوبتشان فرا برسد.

نکته آموزشی والدین: انجام این بازی در مکان های کسل کننده ای همچون فرودگاه برای کودکان سرگرم کننده و جالب است.

پرتاب جوراب در سبد
روش بازی: همه جوراب های تمیز اهالی خانه را در اتاق نشیمن جمع کنید. از کودک بخواهید تا لنگه جوراب ها را بیابد. پس از جفت شدن همه جوراب ها به او بیاموزید تا آنها را در هم داخل کند و به شکل توپ در بیاورد. سپس، چند متر دورتر چند جعبه کفش قرار دهید و نام هر کدام از اعضای خانواده را روی هر کدام از آنها بنویسید. هدف از این بازی این است که کودک جوراب هر کس را در جعبه خودش پرتاب کند.

نکته آموزشی این بازی: مسوولیت. با این بازی کودک را در انجام کارهای خانه وارد کرده اید و او می آموزد هر کسی در خانه وظیفه ای برای انجام دادن دارد. هنگامی که کار خانه را به یک بازی مفرح تبدیل کنید حتی فرزندان کوچک تر نیز مشتاق می شوند تا این کار را انجام دهند.

نکته آموزشی والدین: پس از انجام این کار او را تشویق و تحسین کنید که کارش را درست انجام داده است. شاید دفعه بعد، دوست داشته باشد در تا کردن ملافه ها به شما کمک کند!

بازی های شاد
روش بازی: روی کاغذهای مربعی شکل، تصاویر مختلفی از چهره هایی را ترسیم کنید که به نوعی ناراحت، عصبانی، غمگین و بیمار هستند. کاغذها را داخل سبد بگذارید. از کودک بخواهید یکی از کاغذها را بیرون بیاورد و چهره روی کاغذ را با پانتومیم بازی کند. به طور مثال، برای چهره «غمگین»، کودک باید ادای گریه کردن در بیاورد. وظیفه بچه های دیگر این است تا از او بخواهند احساس بهتری داشته باشد. ابتدا آنها باید از کودک سوال بپرسند؛ چرا غمگینی؟ چطور می توانم به تو کمک کنم؟ و ... . کودکی که پانتومیم بازی می کند، پاسخ سوال ها را می دهد و کودکان دیگر سعی می کنند برای داشتن احساس خوب به او  راهکاریی ارایه کنند. به طور مثال، او را در آغوش بکشند یا به او بگویند متاسفم.

نکته آموزشی این بازی: همدردی. همدردی یکی از بهترین فضیلت های انسان ها است. کودک تا زمانی که احساس ناراحتی نداشته باشد، متوجه نمی شوند چگونه می توانند به دیگران احترام و مهربانی خود را عرضه کنند.

نکته آموزشی والدین: برای این بازی باید وسایل متنوعی همچون پلاستیک غذا، حیوانات پلاستیکی، جعبه کار پزشکی و ... در اختیار داشته باشید. هر چه وسایل همدردی بیشتر در دست باشد، کودک با خلاقیت بیشتری به دوست خود کمک می کند تا ناراحتی اش را فراموش کند. به طور مثال، اگر باند داشته باشد، می تواند دست مثلا آسیب دیده خود را بانداژ کند.

بازی دور یا نزدیک
روش بازی: یکی از کودکان را به عنوان یابنده انتخاب کنید. او را به بیرون اتاق بفرستید تا بچه های دیگر چیزی را در اتاق مخفی کنند. از یابنده بخواهید وارد اتاق شود. از او بخواهید مثلا توپ قرمز مخفی شده را بیابد. هنگامی که او به محل اختفای توپ نزدیک شد، با ضربه های سریع روی میز بزنید ولی اگر از محل دور می شد، فاصله ضرب‌آهنگ ها را بیشتر و صدا را ضعیف تر کنید. این کار را باید تا زمانی انجام دهید تا یابنده توپ موردنظر را بیابد.

نکته آموزشی این بازی: همکاری. این بازی حس همکاری را میان کودکان تقویت می کند. آنها با این بازی می آموزند که چگونه با همکاری هم می توانند توپ قایم شده را بیابند و این همکاری چقدر لذت بخش و شاد است.

نکته آموزشی والدین: این کار را می توانید با نشان دادن سرما یا گرما هم انجام دهید. مثلا وقتی به محل نزدیک می شود، نشان دهید گرمتان شده است یا اگر دور شد، نشان دهید سردتان است.

بازی از نیازهای مهم و اساسی‌ترین فعالیت کودک می‌باشد که در عین سرگرم کردن وی کارکردهای مهم دیگری را دارا است. هر یک از این کارکردها به جنبه‌هایی از زندگی کودک مربوط می‌شود که وی را برای ورود به زندگی بزرگسالی آماده می‌سازند. از این لحاظ شرایط بازی، آزادی کودک در بازی، اسباب بازی‌های مورد استفاده او و مدت زمانی که وی به بازی اختصاص می دهد، اهمیت شایان توجهی دارد.

 خیلی از آموزش‌های تربیتی را می‌توان در میان بازی‌ها به کودک نشان داد و حتی از خلال بازی‌ها می‌توان به شرایط عاطفی وی، احساسات، افکار و انگیزه‌های درونی‌اش پی برد. بنابراین، بسیار لازم است که مربیان به اهمیت بازی در زندگی کودکان توجه داشته و شرایط مناسب را برای بازی‌های مناسب فراهم سازند.

شرکت مناسب والدین در بازی‌های کودکان موجب مستحکم‌تر شدن رابطه والد و فرزندی می‌شود؛ در عین حال موقعیت مناسبی پیش می‌آید که والدین به تربیت فرزند بپردازند و نکات تربیتی را در خلال بازی به او آموزش دهند. پدر و مادر تعیین کننده نوع و شیوه بازی کودک نیستند؛ در این بازی‌ها والدین نباید خواست و اراده خویش را به فرزندشان تحمیل کنند؛ ولی بهتر است شرایط سالم را برای بازی فراهم سازند، خود به عنوان هم بازی در آن شرکت داشته باشند و اجازه دهند کودک با قدرت خلاقیت خود بازی را اراده کند.

 والدین در حین بازی باید به نحوه ادای کلمات، رفتارها و برخوردهای خود دقت نمایند؛ چرا که کلمات و برخوردها، آینه تمام نمای طرز حرف زدن و برخورد کردن آنان و معلمان کودک است. تجربه ثابت کرده کودک بیش از هر کس از والدین و معلمان خویش تأثیر می‌گیرد و نیمی از دنیای او در آرزوی تبدیل شدن به پدر و مادر یا معلم خود سپری می‌شود. از نظر کودک، کامل‌ترین و قدرتمندترین افراد، والدین و معلم‌ها هستند. اگر نکته منفی را در رفتار فرزند خود مشاهده کردید، در برخورد خود جست و جو کنید.

 1- سـعی کنید آنچه را‌ که‌ کودک‌ می‌خواهد بگوید، بفهمید و هیچگاه تظاهر به فهمیدن‌ نکنید.

2- باید فرزند خود را‌ آن‌طور‌ که هست، بپذیرید. نه آن‌طور که شما دوست دارید باشد.

3- کودک به کـسانی عـلاقه پیدا می‌کند‌ که‌ او را درک و سعی می‌کنند به زبان او صحبت‌ کنند. باید به‌ آنچه‌ که انجام می‌دهد و می‌گوید، توجه کرد تا‌ تقویت‌ شود‌ و رفتار خود را تکرار کند.

4- وقتی کودک‌ حرف‌ مـی‌زند،بـاید آنـچه را که از گفته‌هایش فهمیده‌ایم، برایش بـازگو کـنیم؛ بـه این‌ ترتیب‌ احساس می‌کند که همچون فردی‌‌ کامل‌ به او‌ احترام‌ گذاشته‌ایم‌.

5- از هرگونه قدرت‌طلبی و اعمال‌ بزرگتری پرهیز‌ کنید‌.

6- بزرگسالان باید به فـعالیت کـودکان تـوجه‌ کنند؛زیرا این کار علاق? آنان‌ را‌ به بـازی جـمعی‌ افزایش می‌دهد و از‌ امکان ناسازگاری و قهر کردن‌ کودکان‌ جلوگیری می‌کند.

7- برای اینکه بازی ها‌ جذاب‌ و دلچسب‌تر شوند، باید اسباب‌بازی های جدیدی کـه بـه‌ کـودکان ارائه می‌شود، در آن ها ذوق‌ و شوق‌‌ ایجاد کند.

8- بدیهی است که‌ قـرار‌ دادن‌ همه‌ اسباب‌بازی ها باهم‌ در‌ اختیار کودکان، درست‌ نیست‌. این‌ عمل سبب پراکندگی دقت کودک واز بـین رفتن جذابیت‌ اسباب‌بازی ها‌ می‌شود.

9- بهتر است کودکان را به‌ نگهداری‌‌ اسباب‌بازی ها تـرغیب‌ و تـشویق‌ کرد‌. یکی از راههای تشویق‌، آشنا ساختن کودکان یک‌ گروه با اسباب‌بازی های سایر گروه های‌ کودکستان است.

10- والدیـن و مـربیان عـزیز باید‌ بدانند‌ که‌ بهتر است همواره هدف های موردنظر‌ و مناسب‌‌ سن‌ و هرگونه‌ خـصیصه‌ای‌ را بـرای فـرزند‌ خود‌ شرح دهند؛ زیرا این کار رغبت او را برمی‌انگیزد و تلاش او را موجب می‌شود.

11- هرچه سن‌ فـرزند‌ کـمتر‌ بـاشد، هدف ها نیز باید ساده‌تر باشند؛ و الا‌ کودک‌ آن ها‌ را‌ به‌‌ فراموشی‌ می‌سپرد و دچار سرگردانی خواهد شـد.

بازی برای کودک، وسیله‌ای‌ طـبیعی‌ اسـت‌. البته بـا این هدف که بتواند خویشتن و ویژگی های‌ درون‌ خود را بشناسد و به آن عمل‌ کند. در بازی درمانی به کودک فـرصت داده‌ می‌شود تا احساسات آزاردهنده و مشکلات‌‌ درون‌ خود‌ را از طریق بازی بـروز دهـد و آن ها را به نمایش‌ بگذارد. درست مانند آن که افراد بزرگسال با سخن گفتن، مشکلات خود را بیان‌ می‌کنند.  

بازی وسـیله‌ای ‌ ‌طـبیعی برای‌ ابراز‌ احساس‌‌ و عاطف? کودکان است. آن ها از طریق بازی، فرصتی می‌یابند تا احـساس های‌ درونـی‌ خـود را که ناشی از تنشها، ناکامی ها، ناامنی ها، پرخاشگری ها،ترس ها،آشفتگی ها و سردرگمی ها است، به نمایش بگذارند‌.

 می‌دانیم‌ کـه‌ کودک نیز مانند بزرگسال نیاز دارد تا از تنش هایی که توسط محدودیت های‌‌ محیطی‌ به‌ او تـحمیل می‌شود، رهایی یابد. بـازی‌ بـه او فرصت می‌دهد که احساسات خود را‌ به‌‌ طریقی‌ قابل قبول در اجتماع بیان کند، انرژی‌ تحت‌فشار خود را به طریقی بیرون بریزد‌، کدورت‌ درونی خود را بزداید، و نیازها و تمایلات برآورده نشد? خود را عرضه کند.

 بـازی‌ وسیل? طبیعی‌ کودک برای بیان خود است. موقعیتی است که به کودک داده می‌شود تا مشکلات‌ خود‌ را عرضه کند. بسیاری از دردها و نابسامانی های رفتاری کودکان از راه‌ بازی تسکین‌ می‌یابد‌ و کودک‌ از طریق بازی‌ فـرصتی بـه دست می‌آورد تا خشم خود را مثلا از راه به‌ زمین‌ کوبیدن عروسکش اعلام کند.

به‌ طور کلی، بازی و حرکت از عوامل اطمینان‌‌ هستند‌ و کودکان‌ از طریق آن، با محیط مأنوس‌ می‌شوند و احساس امنیت می‌کنند.

کودکان در بازی ها، آداب معاشرت‌ و رفتار‌ اخلاقی را تمرین می‌کنند. نمونه های رفتار اخلاقی عبارتند از: رعایت ادب و نزاکت، ابراز نیک خواهی و کـمک بـه دوستان، ابراز دلسوزی و تحمل افکار دیگران. بازی یکی از مهمترین‌ عوامل در تربیت اخلاقی کودک به حساب‌ می‌آید. کودک‌ در‌ خانه‌ و مدرسه یاد می‌گیرد که‌ چه چیز خوب و چـه چیز بد است، ولی تثبیت‌ معیارهای اخلاقی‌ در این دو محل، هرگز به‌ انداز? بازی قوی نیست. کودک درمی‌یابد که‌‌ اگر بخواهد در بازی‌ فردی‌ قابل قبول به‌حـساب آیـد، باید مسلط به‌ خود، عادل و منصف باشد. او همچنین می‌فهمد که‌ همبازی هایش نسبت به خطاهای وی در بازی، کمتر شکیبا‌ هستند تا والدینش در خانه و محیط مدرسه. بنابراین، او یاد می‌گیرد که انتقادهای اطرافیانش هنگام بازی را نسبت به محیط خانه و مدرسه بیشتر تحمل کند.

آموزگار در جریان بازی نه فقط طرز عمل‌ را‌ یاد‌ می‌دهد، بلکه به تشویق و ترغیب اخلاقی‌ کودکان نیز می‌پردازد. مربی در گفتگوهای‌ گروهی بـه هـنگام کارهای آموزشی، در صحبت ها و بـازی ها مـی‌تواند نقاط ضعف و قوت هر یک از کودکان را برای آنها به‌ طور متمایز‌ مشخص‌ سازد و به‌ پرورش جنبه‌های مورد نیاز بپردازد. به این صورت تحمل افکار دیگران برای این سازندگان‌ فردای جامعه شکل می‌گیرد.